بررسی وضعیت دولت های ایران در دوره اشغال متفقین (1324-1320)

چکیده: جنگ جهانی دوم که در پی یک سلسله مناقشات سیاسی در سال 1939 میلادی آغاز شد، پیامدهای سیاسی و اقتصادی و اجتماعی متعددی در ایران داشت. حضور نظامی متفقین در ایران در خلال سال های 1324-1320، همواره مورد توجه بسیاری از مورخان بوده است. دولت های فروغی، احمد قوام، علی سهیلی، بیات، صدر الا شرف و حکیمی در این مقطع زمانی روی کار آمدند. فروغی به عنوان نخستین نخست وزیر پس از برکناری رضاشاه، نقش تعیین کننده ای در آرامش بخشیدن به اوضاع ایفا کرد. دوران نخست وزیری قوام، به بحرانهای اقتصادی ناشی از حضور متفقین در ایران و تبعات ناشی از جنگ جهانی دوم در ایران سپری شد. دوره سهیلی با کنفرانس سران متفقین در ایران همراه بود که به کنفرانس تهران مشهور گردید. در دوره ای بعد به دلیل فراغت حاصل شده از جنگ از یکسو و نیز فقدان حاکمیت مطلقه رضاشاه، فعالیت احزاب سیاسی از سرگرفته شد و فضای باز سیاسی به وجود آمد که زمینه ای فعالیت گسترده احزاب پس از سال 1324 را فراهم نمود. به طور کلی ویژگی اصلی سال1320-1324 و دغدغه اصلی دولتهای ایران طی آن دوران درگیری با تبعات ناشی از حضور متفقین در ایران و مسائل مربوط به پس از جنگ در حوزه ملی و بین المللی بود. رساله حاضر در صدد است تا با روش تاریخی و با استفاده از کتاب ها، اسناد و مدارک به بررسی وضعیت دولت های ایران در جریان اشغال متفقین پرداخته و تأثیر حضور متفقین در روند سیاسی و اجتماعی و اقتصادی ایران را به بحث بگذارد. در این رساله این پیش فرض مطرح است که رویکرد دولت نسبت به اشغال ایران در خیلی از موارد انفعالی و ناشی از قبول خواسته های متفقین بود. بنابراین موضع انفعالی دولت در سیاست خارجی و عدم ثبات سیاسی در مسایل داخلی باعث فشار اقتصادی بر مردم و بحران های اجتماعی گردید. واژگان کلیدی: جنگ جهانی دوم، متفقین، دولتهای ایران، اشغال